Ամերիկացիներն ասում են՝ չեն ուզում ձեզ հետ ամուսանանալ, ո՞ւմ եք խաբում. Արթուր Խաչիկյան (տեսանյութ) Բնակիչներով որոշել ենք ինքնապաշտպանություն կազմակերպել. Ոսկեպարի զինղեկը՝ մանրամասներ է պատմել Փաշինյանի հետ հանդիպումից «Զգուշացնում ենք, որ նման հրամանը ապօրինի է, հակասահմանադրական և խիստ պատժի է ենթակա». «Հայաքվե»
19
Հայերը Փաշինյանի ավտոշարասյունն ազդանշաններով ու վաստակած «դա-վա-ճա՛ն» վանկարկումներով են «ողջունել» (տեսանյութ) Քաղաքացին քարով հարվածել է կառավարության շենքի պատուհանին. նրան բերման ենթարկեցին (տեսանյութ) «Մենք միասնական ենք Ռուսաստանի հետ». հայ կամավորները շնորհավորել են Պուտինին ընտրություններում հաղթանակի կապակցությամբ ԱԱԾ պեհեստազորի սպաները շնորհավորել են Պուտինին՝ վերընտրվելու առթիվ Բացահայտվել է Արաբկիրի շուկայի սեփականատերը (տեսանյութ) Ոսկեպարցիները Փաշինյանի ադրբեջանցիներին հանձնելու տարածք չունեն Փաշինյան. Երևանում ոչ մի բուհ չպետք է լինի... Թերևս, մնում է հայտարարի, որ Երևանն էլ չպետք է լինի Սահմանագծումը սկսել են Տավուշից, որ թշնամուն բերեն մեր զինվորի թիկունք. Իշխան Սաղաթելյան (տեսանյութ) Փաշինյանն իր «ախրանիկներով» «Էրեբունի» բիզնես կենտրոնում է․ ոստիկանները փնտրում են դավաճան գոռացող կնոջը (տեսանյութ) Եվ նորից՝ Կոմիտասի շուկայի մասին Պատերազմ Արցախում
Թևերի տակ դրված եվրա... բարձ. «Փաստ» Ո՞րն է «դարակազմիկ» նախագծի առանցքային նպատակը. «Փաստ» Ամերիկացիներն ասում են՝ չեն ուզում ձեզ հետ ամուսանանալ, ո՞ւմ եք խաբում. Արթուր Խաչիկյան (տեսանյութ) «Ադրբեջանը կարևոր է ՆԱՏՕ-ի համար... Ադրբեջանի գազը շատ կարևոր է». Սթոլթենբերգ 20 Հարց՝ ԱԺ օրակարգում. Տեսանյութ Բնակիչներով որոշել ենք ինքնապաշտպանություն կազմակերպել. Ոսկեպարի զինղեկը՝ մանրամասներ է պատմել Փաշինյանի հետ հանդիպումից Ի՞նչ են ասել Փաշինյանին Նոյեմբերյանում Փաշինյանի և Ալեն Սիմոնյանի եղբայրները բիզնեսմեններ են Ինչ է քննարկվել ՔՊ խմբակցության փակ նիստում Ալիևը ցուցմունք տվեց Փաշինյանի դեմ, ԵՄ-ն ավետեց՝ Հայաստանը կտրվի Թուրքիայի կառավարմանը, թուրքական նվաճումը պոզով-պոչո՞վ է լինում. Վարուժան Գեղամյան Քաղբանտարկյալներ Արմեն Աշոտյանի, Նարեկ Մալյանի և Մամիկոն Ասլանյանի պայքարի լուսանկարները՝ Երևանում Խնդիրը մեկն է՝ դժվարացնել Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Ռուսաստան հաղորդակցության ուղին․ Ոսկանյան «Զգուշացնում ենք, որ նման հրամանը ապօրինի է, հակասահմանադրական և խիստ պատժի է ենթակա». «Հայաքվե» Ըստ Փաշինյանի՝ 6-րդ դարի հայկական եկեղեցին ադրբեջանական է. «Կարճ ասած» (տեսանյութ) Փաշինյանը՝ լինելով թերուս և կիսագրագետ, դասակարգային ատելություն ունի գրագիտության և կրթության նկատմամբ. Լևոն Զուրաբյան Հարավային Օսիան և Աբխազիան Վրաստանի մաս են. ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Հայերը Փաշինյանի ավտոշարասյունն ազդանշաններով ու վաստակած «դա-վա-ճա՛ն» վանկարկումներով են «ողջունել» (տեսանյութ) Փաշինյանի «ահաբեկչական» այցը Ոսկեպար Քաղաքացին քարով հարվածել է կառավարության շենքի պատուհանին. նրան բերման ենթարկեցին (տեսանյութ) «Մենք միասնական ենք Ռուսաստանի հետ». հայ կամավորները շնորհավորել են Պուտինին ընտրություններում հաղթանակի կապակցությամբ Ադրբեջանցիներն ավերել են գետավանցի ազատամարտիկների հիշատակին նվիրված հուշահամալիրը (լուսանկար) Սա զոռբա, տգիտության ձեռագիր է․ պատգամավորը՝ ակադեմիական քաղաքի մասին Հայտնել է, որ 4 գյուղերը պետք է անհապաղ հանձնել, այլապես պատերազմ կլինի․ Գառնիկ Դանիելյան ԱԱԾ պեհեստազորի սպաները շնորհավորել են Պուտինին՝ վերընտրվելու առթիվ Ոսկեպարում Փաշինյանին շատ սառն են ընդունել, վախեցրել է պատերազմով. Ոսկան Սարգսյան Ընդմիջումից հետո մենք ամեն ինչ շտկելու ենք. Մխիթարյան Փաշինյանական քաղցր ու մահաբեր ստեր Ինչու են Սամվել Ալեքսանյանի որդուն բերման ենթարկել Մոսկվայում Զանգեզուրի միջանցքը նույնպես պետք է բաց լինի․ Յըլդըրըմ Միջպետական և հանրապետական նշանակության բոլոր ավտոճանապարհները բաց են

Արվեստ հանուն արվեստի. Լուսանկար, տեսանյութ

Զրույց արվեստագետ, քանդակագործ, նկարիչ Նարեկ Հայրապետյանի հետ

Մենք դեպի արվեստ գնում ենք թովչանքի ճանապարհով: Որևէ ստեղծագործություն կարող է մեզ կտրել իրականությունից, հենց այն ստեղծագործությունը, որը կյանք է առել այն աշխարհում, որում մենք ապրում ենք, սակայն մենք անէանում ենք նրա առջև, որպես այլաշխարհիկ հմայքի: Առաջին քայլը, որ մեզ մոտեցնում է արվեստին, հենց այդ հմայքն է: Մեր զգացական աշխարհն է մեզ տանում դեպի արվեստ, իսկ միտքը գալիս է հետո՝ ով ենք մենք, որտեղից ենք գալիս, ինչ եւ ինչպես ենք սովորել, ինչպես ենք հասկանում կամ ընկալում նկարը, քանդակը, բանաստեղծությունը, երաժշտությունը, եւ հասկանո՞ւմ ենք արդյոք...

Միայն արարչագործ բնությունը կարող է կանգնեցնել՝ սարի հետեւից դուրս եկող արեւի կտավի առջեւ, կանգնեցնել առանց որեւէ պարտադրանքի, հանուն դա տեսնելու:

Նկարը կամ քանդակը, բանաստեղծությունը կամ երաժշտությունը,  որոնց առջեւ մենք կանգ ենք առնում, նույնքան բացառիկ արարչագործություն են, ինչպես սարի հետեւից բարձրացող արեւը: Եւ, հավատացեք, բացառիկ են նաեւ նրանց հեղինակները, մարդիկ, որոնց ավելին է տրված՝ իմանալու գաղտնիքները, եւ որոնց տրված է հասու լինել այնպիսի մի բանի, որի անունը մենք չգիտենք, բայց այդ մասին խոսելիս  օգտագործում ենք՝ հոգի, սիրտ, տիեզերք, միտք, տաղանդ, հանճար եւ նման բառեր:

Քանդակագործ, նկարիչ, արվեստագետ Նարեկ Հայրապետյանի հետ հանդիպումը կայացավ <<Նուբար>> արվեստանոցում: Այստեղ էին նրա աշխատանքներից՝ Սպասումը, Հին Աստվածները, Առերեսումը, Բախումը, Ջուրը Հայոց մեջ...

Երբ դու հայտնվում ես քանդակների մեջտեղում, քեզ նայում են նրանց բոլորի աչքերը, մի քիչ դու էլ ես քեզ անսովոր զգում, եւ թվում է թե շատ բարդ է լինելու զրուցել մարդու հետ, ով այս ամենի ստեղծողն է, սակայն Նարեկ Հայրապետյանի հետ զրուցելը շատ հեշտ էր, շատ հեշտ եւ հետաքրքիր, շատ հեշտ, հետաքրքիր եւ սովորեցնող:

-100 տարի առաջ չկար մեդիադաշտ, ինֆորմացիան փոխանցելու միակ ինտերակտիվ հետաքրքիր միջոցը կերպարվեստն էր՝ նկարը, քանդակը, կերամիկան, դրա միջոցով լիքը հետաքրքիր ինֆորմացիա էր փոխանցվում, դարերից գալիս հասնում էր մեզ: Բայց հիմա ինչքան բան է փոխվել՝ ես հիմա ասում եմ, որ սկսվել է արվեստ հանուն արվեստի դարաշրջան: Արվեստի համար հիմա շատ հրաշալի պայմաններ են: Կարող է միջոցներ չկան, չի ֆինանսավորվում, կամ պետությունների կողմից նպատակային ուղղորդումներ չկան, բայց արվեստի համար շատ հրաշալի պայմաններ են: Տեսեք, այսօր ազդեցողություններ չկան: Կար ժամանակ, երբ արվեստը պետք էր իշխանությանը, արվեստը պետք էր թագավորին, իշխանին, քահանային, որպես ազդման միջոց: Օրինակ իշխանավորը պահում էր իշխանական նկարիչ կամ պալատական նկարիչ, պալատական երաժիշտ, գրող, որ իր հաջողությունների մասին գրեր ՝ ապագայի համար, նկարիչը նկարեր՝ ապագայի համար, կամ ուղղակի իրեն նկարեր: Եվ քանդակը նույնպես որպես ազդման միջոց էր, մեծ շինությունները, մոնումենտալ քանդակները խիստ ազդու էին և օգտագործվում էին մարդկանց վրա հեշտ ազդեցություն սփռելու համար: Իսկ այսօր մեդիադաշտը միանգամից խլեց այդ ամենը: Ֆոտոն շատ լավ նկարում է, հիմա պետք չի , որ նկարիչը թագավորին նկարի, կամ՝ երաժիշտները գովերգեն, նրանք արդեն ազատ են, չեն ստեղծագործում հանուն իշխանավորներին ուրախացնելու, այլ՝ ստեղծագործում են ազատ, այսինքն հիմա շատ հրաշալի պայմաններ են, որ արվեստագետը ազատ ստեղծագործի: Սա ինչ- որ տեղ նույնիսկ վախեցնող է, եթե առաջ կար սահմանափակում, արգելված թեմատիկա, գրաքննություն, ու դու այդ արգելված թեմատիկային էիր ուզում անընդհատ վերադառնալ, հիմա չկա այդ արգելված թեմատիկան, ազատ է, բոլորը տարբեր բաներ են փորձում անել, պարզապես ազատակականությունը ամեն մարդ չի կարողանում ճիշտ ընկալել:

-Եվ իրապես, ինչ է այդ ազատությունը:

-Ազատությունը մարդու կենսակերպ է, մարդու ապրելու ձևերից մեկն է, աշխատելու, իրացնելու, երևալու: Եվ դա այդպես է եղել միշտ: Հաճախ ազատությունը մարդիկ ընկալում են որպես միայն արժեք, բայց կարծում եմ, դա բնության կարգն է, որը ձգվում է՝ անվերջություն:  Կամ, ասում են, սերը արժեք է: Երբ  դուք սիրուն տալիս եք արժեք, դուք իրեն գին եք տալիս, բայց չէ՞ որ դրանք անգին երևույթներ են, եւ ազատությունը, եւ սերը:

-Ձեր գործերն աչքի են ընկնում ձեւի եւ բովանդակության այնպիսի ներդաշնակությամբ, որ զգացական խոր ընկալումից տանում են դեպի միտք, մարդուն մտածել են տալիս:

-Որովհետև ես սկսում եմ բովանդակությունից: Այստեղից է ներդաշնակությունը: Մեր ստեղծագործությունները կամ մեր մտորումների արդյունքն են, կամ երկրում տեղի ունեցող, աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների պատկերը կամ ծավալը, ակնարկը՝ մի դիրքում, մի դեպքում, որոնք ստանում են իրենց համապատասխան լուծումները: Կան նաեւ տարբերակներ, երբ ձևից են գնում դեպի բովանդակություն:

Ամեն մի ստեղծագործության համար ես երկար լուծումներ եմ փնտրում, մինչև գտնեմ այն որոշակի հաջողվածը, որն արտահայտում է միտքը:

Օրինակ իմ ստեղծագործություններից <<Նավասարդի>> պարագայում, բովանդակությունը արդեն կար, ինձ ուղղակի պետք էր գտնել ձեւեր: Այս պարագայում ես փնտրտուքի մեջ եմ եղել, տարբեր էսքիզներ եմ արել այն բանի շուրջ, թե ինչպե՞ս արտահայտեմ հազարավոր տարիներ առաջ մարդկանց վիճակը, երբ առաջին անգամ նրանք բուրդը վերածեցին թելի, և այդ թելով սկսեցին հաշվել: Իրենց համար ինչ խանդավառություն է եղել, պատկերացրեք՝ ոչինչ չկա, ամբողջությամբ մութ գիտություն է, ու այդ մութ գիտության մեջ մի հատ լույս է վառվում, լույսը այդ թելն է: Հիմա պատկերացրեք, հազարավոր տարիներ առաջ ապրող մարդու համար ինչ հետաքրքիր է եղել թելի գյուտը: Բայց թելով նրանք ոչ թե միանգամից գործվածք են հորինել, այլ իրենք թելի պտույտի միջոցով հաշվարկ են արել, գիշեր- ցերեկ են հաշվել, եւ Նավասարդ բառի մեջ այդ սարդ-ը որպես ժամանակ է հանդիսանում նավա-ն հուներենից՝ նոր բառն է, նոր ժամանակ: Այստեղից մեր Նոր տարին եղել է ՝ Նոր ժամանակ, Նավասարդ: Նավասարդի շուրջ աստղաֆիզիկոս եւ տոմարագետ Գրիգոր Բրուտյանն էր պատմում, նրա զրույցից հետո մեջս սարսուռ մտավ, ոգեւորություն, հետաքրքիր բան է, ես սկսեցի մտածել այն ժամանակվա մարդկանց մասին, հետո կենտրոնացա անիվի վրա, որպես ժամանակի անիվ, որի վրա նստած կերպարները իմ ստեղծագործության մեջ գիշեր ու ցերեկն են խորհրդանշում, իսկ կենտրոնում, մի քիչ ներքեւ, սարդն է, սարդից դուրս են գալու այդ թելերը, և հայտնվելու մարդկանց ձեռքում: Ես փորձել եմ հասկանալի նկարագրել: Սա ավելի շատ պատմական ժանրի, դիցաբանական ժանրի գործ է, և այն պետք է շատ վերացական չլինի, այն պետք է հստակ արտահայտի միտքը:

Ընդհանրապես հայագիտությունն ինձ շատ է հետաքրքրում: Կարդում եմ տարբեր գրքեր, ծագումնաբանական, լեզվամտածողության:

<<Նավասարդ>>

-Դուք Ձեր հայագիտական գիտելիքները նաեւ փոխանցում եք երեխաներին եւ՝ ոչ միայն, հիմնադրել եք <<Նուբար>> արվեստանոցը, որտեղ Ձեր գեղարվեստի դասընթացներին մասնակցում են տարբեր տարիքային խմբեր: Կպատմե՞ք այդ մասին:

-Երբ ես սկսեցի հայրենասիրությունը որպես գաղափար ընդունել, արդեն երիտասարդ էի: Փորձեցի հասկանալ, թե այդ ինչպե՞ս պետք է ձեւավորվի հայրենասիրությունը մարդու, անհատի մեջ, ինչի՞ միջոցով:  Ես հասկացել եմ, որ լավագույնը հայրենաճանաչությունն է, դու պետք է սովորողին, մարդուն, անհատին, եթե իր մեջ բաց է հայրենասիրության հատվածը, ցույց տաս, թե ինչ է քո հայրենիքը: Ես կազմակերպում եմ արշավներ, էտյուդներ բնության գրկում, որոնք կերպարվեստում լավագույն միջոցներն են՝ հայրենաճանաչության, հայրենասիրության համար: Սովորողների հետ գնում ենք Հայաստանի պատմամշակությային կոթողներ, եկեղեցիներ, բերդ- ամրոցներ, ճանապարհին և տեղում ծավալվում են զրույցներ, իհարկե, եթե երեխաներ են, ավելի դյուրին, այնպես, որ նրանք տպավորվեն: Շատ ժամանակ հենց այդ կոթողներն ենք նկարում: Քանիցս եղել ենք Դաշտադեմի ամրոցում, Ամբերդում, Օհանավանքում, Դղերում, Կարմրավորում...

Տվյալ դարի կառույցներին էտյուդային մոտեցումը հրաշալի բովանդակային բացահայտում է:

Եկեղեցին շատ լուրջ ճարտարապետություն է նաեւ, հատկապես հայկական եկեղեցին, իր գեղեցկությամբ, իր խորհրդավորությամբ, ինքը զուտ հոգեւոր կառույց է: Հայաստանում Առաքելական Եկեղեցու հոգեւոր կառույցները շատ խիստ տարբերվում են աշխարհիկ կառույցներից: Սկզբից ի վեր դա այդպես է եղել և այդպես շարունակվում է: Հոգեւորի մեջ ոչ մի աշխարհիկ գործողություն չկա: Գուցե քոչվոր ցեղերը եկել են, մնացել, ապրել, ավիրել, միեւնույնն է, հայկական եկեղեցին իր ամեն ինչով հոգեւոր է մնացել, հոգեւոր կառույց է: Իսկ աշխարհիկ կառույցների մեջ էլ մենք չենք օգտագործում հոգեւորը: Մեր հոգեւոր կառույցներում թե զարդաքանդակները, թե որմնանկարները, թե ներսի կահավորանքը, խաչաձեւ հիմքերը, կենտրոնագմբեթ լինելը, դրանք բոլորը շատ հատուկ են մեր ճարտարապետությանը, այս բոլորը անդրադառնում են մեր վրա, երբ որ մենք ձեւավորվում ենք որպես ստեղծագործող, որպես անհատ:  ...Ի՞նչ ժառանգության վրա ենք հենվում, ի՞նչ արմատներ ունենք: Երբ որ մենք վերադառնում ենք մեր արմատներին, մենք տեսնում ենք մանրանկարներ, հարթաքանդակներ, խորհրդավոր եկեղեցիներ, և լավ է, որ այս ամենն է մեր վրա անդրադառնում, եվ այս ամենը անդրադառնում է մեր երեխաների վրա:

-Ի՞նչ դեր ունի հավատքը Ձեր կյանքում: Հավատո՞ւմ եք Աստծուն:

-Ընդհանրապես հավատքը շատ սուբյեկտիվ երեւույթ է: Հավատքը շատ անձնական երեւույթ է, շատ խորը, իմ ներսում է, Աստված իմ մեջ է:

Մենք տարբեր կրոններ ենք ունեցել, չէ՞, ունեցել ենք արևապաշտություն, ունեցել ենք բազմաստվածություն, և հիմա քրիստոնեությունն է: Հետաքրքիր է, քրիստոնեական տոնացույցի մեջ ունենք արեւապաշտական տոն, հեթանոսական տոներ, որոնք վերափոխվել են, անցել են քրիստոնեական կիրառման: Թե ինչպես են կատարվել այդ կրոնական փոփոխությունները, և ինչ ազդեցություն են ունեցել դրանք մեր ազգի վրա, դրանք շատ լուրջ և երկար քննարկման հարցեր են: Քրիստոնեությունն ինքը շատ լուսավոր, շատ բաց կրոն է, երբ որ մենք կարդում ենք Սուրբ Գիրքը, պատվիրանները, դրանք առաքինի, կայուն, բարոյական մարդ ստեղծելու օրինաչափություններ են: Իսկ հավատամքը շատ անձնական է: Ես ծնվել ու դաստիարակվել եմ որպես քրիստոնյա, մկրտվել եմ որպես քրիստոնյա, մայրս ինձ հեքիաթների փոխարեն առակներ էր պատմում, երբ փոքր էի, ես այդպես եմ դաստիարակվել, և ճիշտ է, որ ես քրիստոնյա եմ:

Մեր թե հոգեւոր, և թե աշխարհիկ կյանքում մշտապես մեծ դեր է ունեցել եկեղեցին: Հիշենք, որ դարեր շարունակ եկեղեցին պետության դեր է վերցրել իր վրա, եւ ազգային ավանդույթները եկեղեցին է հասցրել մեզ:

Ժամանակի հետ շատ փոփոխություններ են կատարվել: Եկեղեցու դերը մեր հոգեւոր կյանքում, ինչ խոսք, իր անփոխարինելի տեղն ու դերը ունի, սակայն այս պահին ուզում եմ հիշատակել նաեւ հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանին, ով ասում էր՝ մեր ունեցած եկեղեցին պետք է մնա, սակայն այսուհետ պետք է կառուցվեն աստղադիտարաններ, գործարաններ, գիտելիքի ակադեմիաներ, այսինքն՝ վերափոխենք, ստեղծածը պահենք և ներդրումը դնենք գիտության մեջ: նրան սխալ էին հասկանում շատերը:

-Ինչպե՞ս եք ապրում քաղաքականացված աշխարհում, առնչվո՞ւմ եք քաղաքականությանը:

-Մենք պետք է չխառնվենք քաղաքականությանը, որովհետև արվեստը այնքան բարձր երեւույթ է: Եթե դու արվեստի մեջ ես ապրում, արվեստով ես ստեղծագործում, և եթե  քաղաքական հարցերի մեջ ես մտնում, նախ քեզ ես իջեցնում, որովհետեւ արվեստը շատ բարձր է, արվեստը արարչական երեւույթ է, և հետո դու արվեստին ես իջեցնում:

Այսօր ընդհանրապես մարդկանց համար անորոշ մի իրավիճակ է: Այն, ինչ մենք ապրում ենք, և մեր ժամանակները, և հիմա էլ պատերազմը մեզ ցույց տվեցին, որ ապագան, որի մասին մենք միշտ մտածում ենք, շատ անորոշ է:

Ընդհանրապես մարդկությունը ծնված օրվանից, դարեր շարունակ, չի կարողանում ապրել ներկայով, սա բարդ խնդիր է, որովհետեւ բոլորը երազում են ապագայի մասին, իրավիճակները դրդում են ապագայապաշտության: Մարդիկ կորցնում են ներկայի ընկալումը: Եթե բանական մարդը կարողանա մտածել ներկայում, գործել ներկայում, ինքը շատ սիմետրիկ կլինի, իր արածները շատ բնութագրող կլինեն իրեն:

Մենք ապրում ենք մի երկրում, մի պետության մեջ, որտեղ գերակշռող մասը մի ազգ է, հայ: Մենք ունենք ազգային մեկ մտածողություն, մեկ լեզվամտածողություն, սրանք արժեքներ են, որոնք կարծես ուզում են խարխլվել դրսից եկած ուղղությունների, ձեւերի ազդեցությամբ,  որոնց շարքում նաեւ՝ արվեստի մեջ հեշտ մատուցվող, հեշտ տարածվող, հեշտ գումար բերող ձեւերը:

Ես կխոսեմ արվեստի տեսանկյունից:

Գիտեք, ինքներս մեր մեջ շատ բան ունենք անելու: Հասարակ մի բան, մենք ցուցահանդեսներ հաճախելու, նկար տեսնելու սովորություն չունենք: Նկարը պետք է կարողանալ կարդալ, նկարը պարունակում է ինֆորմացիա, որը պետք է ստանալ: Նկարը գիր է, որ պետք է ստանալ, բացի էսթետիկ, զգացողական մակարդակից, էլ չեմ ասում, որ եթե կարողանաս մարդուն սովորեցնես, թե նկարը ոնց պետք է տեսնես, ոնց պետք է զգաս... բարձր բան է, սովորեցնելու համար մարդը պետք է տարբեր էտապներ հաղթահարի, և գիտական, և մշակութային, սոցիալական աճ ունենա: Դասականը հասու է մարդուն, բայց նրան պետք է մշակել, կերտել, զարգացնել մինչեւ դա ընկալելը:

Իրականում մենք մշակույթ բառի մեջ դիտարկում ենք արվեստային ժառանգությունը, կամ ճարտարապետական ժառանգությունը: Մեր մշակույթը այլ է, մերը ազգային որակների, գեների ազդեցողությունն է՝  կտավի, քանդակի միջոցով, շենքի միջոցով:

Տեսեք, հասարակ օրինակներ բերեմ, որպեսզի պարզ լինի: Արենի եկեղեցին տրավերտինի քարով է կառուցված, Անիի եկեղեցին կարմիր տուֆով է կառուցված, Տաթեւը բազալտով է կառուցված, այսինքն տեղային է, եւ շատ ինքնուրույն է մեր մշակույթը, արվեստը: Եվ այդ ինքնուրույն մշակույթն է հենց մեր որակների վրա ազդեցողություն ունեցողը, այդպես պետք է լինի:

Հայաստանը բազմազան է եւ դա իր ազդեցությունն է ունեցել միշտ:

-Ծննդավայրն իր ազդեցությունն ունի ստեղծագործության վրա:

-Ծննդավայրը շատ մեծ հոգեղեն կապ ունի ստեղծագործության հետ: Ես, օրինակ, շատ ուրիշ կերպ եմ դրան վերաբերվում, եթե ինչ, կծնվեի Երևանում, ինչի՞ եմ ծնվել Աղավնաձորում: կամ կծնվեի օտարազգի, ոչ թե՝ հայ: Պետք է անես այն, ինչ որ ի վերուստ տրվել է, եւ անես դա մարդկանց համար, ինչ- որ ազդեցություն ունենաս եւ փոխես նրանց, փոխես քեզ, ...չգիտեմ, հազար ու մի տարբեր բաներ կարելի է մտածել այս ուղղությամբ: Ես արվեստի դպրոցի տարիներին նկարում էի ժայռեր ու սարեր, անընդհատ ժայռեր ու սարեր, որովհետև ես Աղավնաձորից եմ, Վայոց Ձորից, որտեղ անընդհատ դա էր՝ ժայռեր, վիհեր, ձորեր, ժայռեր, վիհեր, ձորեր:      

-Մուսան...  իսկապես, կա՞ Մուսա:

-Մուսան շատ բաների հետ է կապված: Ես ասում եմ ոչ թե մուսա, այլ ասում եմ՝  ստեղծագործական կամք: Այն իմ մոտ չի առաջանում հանրային երեւույթներից, կամ պատերազմից, կամ տխրությունից, և իմ ստեղծագործություններում չկան բացասական էմոցիաներ՝ ցավ, վիշտ...

Իրականում ցավը կա, շատ է, պետք է կարողանալ մարդկանց մի պահ հույս պարգեւել, սպասում, նոր աշխարհ, երաժշտություն, ռիթմ, նոր բան տալ, որ ցնցի մարդուն, վեհացնի, բարձրացնի: Իսկ տալու ձեւերը պետք է շատ յուրահատուկ լինեն: Մարդը մեր օրերում տեսնելու շատ երեւույթներ ունի, և արվեստագետը պետք է կարղանա իր յուրօրինակ պատկերներով դիտողին տանի նոր աշխարհընկալման:

Այդ պատկերներով ստեղծվող արվեստը պետք է լինի ապրեցնող եւ վեհացնող:

Արվեստագետը կարող է ազդվել, ոգեւորվել, ոգեշնչվել որեւէ լավ բանաստեղծությունից, գրքից, ֆիլմից, այդ ոգեւորությունը բարձրացնում է ստեղծագործ կամքը, նա նույնը չի վերարտադրում, նա ստեղծում է իրենը, նորը: 

Երբ օրվա մեջ գոնե մի ժամ աշխատում ես քո ստեղծագործության վրա, փոխվում ես, տրամադրությունդ բարձրանում է: Դու դառնում ես ավելի լավը: Երբ որ դու չես աշխատում, մռայլ, նեղսրտված, ցամքված, պարտված ես զգում, դեպրեսիվ մտքեր են այցելում: Դրա համար ես ասում եմ՝ արվեստը բուժող երևույթ է, արվեստը հավերժ դաստիարակող երևույթ է:

Արվեստը հղկում է անընդհատ, չի թողնում սխալվես, չի թողնում ձախողվես, այն ուղեկցում է միշտ:  Դուք չեք կարող բերել մի արվեստագետի օրինակ, որը մարդասպան է կամ գող, կամ անշնորհք, անբարոյական, արվեստագետների մեծ մասը մաքրամաքուր մարդիկ են, որովհետեւ մասնակցում են արարչության գործին:

-Լինո՞ւմ է, երբ ստեղծագործությունն ուղղակի ծնվում է Ձեր ներսից միանգամից, ինչպես որ կա, եւ այդ դեպքում Դուք չեք փնտրում ներկայացնելու եւ ձեւի լուծումներ:

-Այո, լինում է, որ ես տեսնում եմ ստեղծագործությունը, որպես տեսիլք: Բայց ինչպե՞ս է դա ստացվում՝ մեր որոնումների արդյունքում: Ես այդպիսի շարք ունեմ՝ <<Երազներ և տեսիլքներ>>:  Ամբողջ գրաֆիկական շարքը հենց այդ պատկերներն են, որոնք ինձ հայտնվել են:

Քանդակներից  <<Ջրի կերպարը>> հայտնել է տեսիլքի միջոցով:

Այն խորհրդանշում է ջուրը՝ որպես հավերժություն: Գիտեք, որ սաղմն էլ է ջրեղեն: Եւ գուցե կյանքն ինքնին ջրեղեն է:  

Այս քանդակի պարագայում տեսքը հայտնվել է, ամբողջությամբ տեսել եմ նրան, ինչպես է դրված, ինչպես է ջուրը դուրս գալիս միջից...

<<Ջրի կերպարը>>

-Յուրաքանչյուր ոք յուրովի է ընկալում ստեղծագործությունը, այդուհանդերձ միշտ հետաքրքիր է, թե հեղինակն ինչպես այն կներկայացնի: Կպատմե՞ք Ձեր ստեղծագործություններից մի քանիսի մասին:

-Սիրով: Օրինակ, <<Առերեսումը>>: Նկարագրում է մարդու այն վիճակը, երբ ինքը իրեն թաքցնող դիմակից ազատվելով տեսնում է իր չբացահայտված լավ կողմը, այնպիսի մի կողմ, որին ձգտել է դիմակի միջոցով, այսինքն ինքը դիմակը դրել է, որ ավելին երեւա, ավելի լավը լինի, ավելի ուժեղ լինի, բայց արդյունքում, երբ որ դիմակը հանում է, տեսնում է, որ ինքն իր դրած սանդղակներից էլ բարձր է, ու ինքը զարմացած հայացք ունի, զարմացած նայում է: Մարդկանց մեծ մասը քողարկված է ապրում, չգիտես ինչու, փորձում է տպավորություններով ապրել: Եւ իրենք խոսքի մեջ էլ չեն թաքցնում, ասում են՝ ես լավ տպավորություն թողեցի, ասում են՝ ես հետաքրքիր տպավորություն թողեցի, իրենց մատնում են, գիտեք չէ՞, որովհետեւ, ի՞նչ է նշանակում տպավորություն թողնել, ինչ կաս, այն ես, եթե լավն ես, լավն ես, եթե լավը չես, ուրեմն պետք է փորձես լավը դառնալ, ոչ թե քեզ քողարկես, այլ գտնես քո վատ կողմերը, գտնես ինչից է առաջացել վատ բնավորությունը... ամեն ինչ եռաչափ է մեր կյանքում, ասենք, եթե դու նախանձ մարդ ես, կարող է լինես շատ նախանձ, նախանձ չլինես, կարող է դրանց կենտրոնում լինես, եթե դու խղճով մարդ ես, կարող է լինես շատ խղճով, կարող է լինես անխիղճ, կարող է դրանց մեջտեղում լինես, գուցե մենք այս 3 համաչափության կենտրոնո՞ւմ լինենք, որ ներկան արժեւորենք, ներկայում գործենք, ներկայում շարժվենք: Սրանք շատ լուրջ արժեքներ են: <<Առերեսումը>> նաեւ գլոբալ առումով պետք է ընկալել:  Բոլորիս անհրաժեշտ է առերեսվել այս ժամանակներում, ունենալ արժեքների վերաարժեքավորում: Վերանայել է պետք, քո արած գործերը, քո չարած գործերը, քո բացթողումները, և այս քանդակը գուցե հենց ամփոփեց այս ամենը:

<<Առերեսում>>

<<Սպասումը>>: Կինն է՝ նստած դիրքով, գլուխը կախ...  Նա մեր սպասող մայրն է, մեր սպասող կինը, որ սպասում է ամուսնուն, սպասում է իր տղամարդուն, սպասում է որդուն, սպասում է գալիքին, ապագային, սպասում է խաղաղությանը, հանգստին, առողջության բարելավմանը, մենք այնքան վաղուց ենք սպասում: Խոսք կա, չէ՞՝ աչքս ճամփին ջուր կտրեց: Մենք միշտ երազել ենք, հույս ենք փայփայել, որովհետև արարող ազգ ենք եղել, որովհետեւ մինչև հիմա էլ այդպիսին ենք՝ ստեղծագործող և արարող: 

<<Սպասում>>

<<Հին Աստվածները>>: Կենտրոնի քանդակը խորհրդանշում է մեր ամբողջ կրոնական համակարգը, որում մենք գործել ենք ու գործում ենք, այսինքն, սիմվոլիկ առումով նկարագրել եմ արեւը, մարդուն և ձուկը, հետևաբար՝ արեւապաշտություն, հեթանոսություն, և քրիստոնեություն: Մի  մասում տեղադրված է բնության կերպարը, բնությունը որպես արարչություն, աստվածություն, և մյուս հատվածում օգտագործել եմ վիշապի և արծվի սիմվոլիկան՝ մարդու գլխի ձախ ու աջ կողմերում, որպես ուժի, զորության աստվածություն: Երբ որ ես <<Հին Աստվածներն>>  էի ստեղծում, այդ ժամանակ շատ էի ուսումնասիրում Վահագնի կերպարի մասին արված գրառումները, հետազոտությունները: 

<<Հին Աստվածներ>>

-Մարդկային կյանքը պայքար է, այսօր առավել եւս, ինչպես առաջ շարժվել, ի՞նչ անել:

-Ես մի գաղափար եմ գտել, մեզ հիմա պակասում է ստեղծարար մտածողությունը: Մտածողության մի ձեւ, որը ստեղծարար է, հորինող, մենք պետք է կարողանանք մեր սերունդների մեջ, մեր սովորողների մեջ դա ներարկենք՝ շատ, որ ինքն ամեն ինչի մեջ ստեղծարարություն գտնի, ստեղծագործություն գտնի, և մենք պետք է սովորենք գտնել տարբեր տեխնիկաներ, որոնք կծառայեն մեր ստեղծագործություններն իրականացնելու համար: օրինակ, ֆիզիկոսը իր գյուտը կանի ստեղծագործելով, կենսաբանը իր գյուտը կանի ստեղծագործաբար, իսկ երբ որ մենք ստեղծագործաբար չենք մոտենում, անվերջ կրկնվում ենք:

... ...

...Այս զրույցը կարող է չավարտվել, ինչպես չի ավարտվում որեւէ ստեղծագործության հմայքը:  

Մենք, կանգ ենք առնում քանդակի, նկարի, բանաստեղծության, երաժշտության առջեւ, ու կարծես այն շարունակվում է մեր մեջ, շարունակվում է հարատեւ՝ ապրելով եւ ապրեցնելով մեզ: Չգիտեմ, կա՞ որևէ մեկը, ով կարողացել է որևէ ստեղծագործության մեջ ավարտ գտնել, որովհետեւ ստեղծագործություններն ապրում են սկսվելու եւ չավարտվելու անբացատրելի գաղտնիքով: Գույնը շարունակվում է ամեն անգամ, շարժումը շարունակվում է ամեն անգամ, բառն ընկնում է հոգուդ մեջ ու չի ավարտվում , նոտաները երբեք չեն դադարում հուզել երբեք չլսված նոր հնչյուններով: Դե բացատրեք... Եթե հնարավոր կլինի:

Հեղինակ՝ Մետաքսյա Ղեւոնդյան

Արվեստասեր մարդիկ, ովքեր կցանկանան կապ հաստատել քանդակագործ, նկարիչ, արվեստագետ Նարեկ Հայրապետյանի հետ, կարող են զանգահարել +37493877837 համարին:

Ստորև ներկայացված է նաեւ Նարեկ Հայրապետյանի <<Երազներ եւ տեսիլքներ>> շարքը:

Հետևեք մեզ Telegram-ում
Հետևեք մեզ YouTube-ում
Websiite by Sargssyan
Հետևեք մեզ Facebook-ում https://www.facebook.com/ZhamLratvakan