Բ. Պողոսյան. «Միջազգային և տարածաշրջանային անվտանգության համակարգերը բարդ փոփությունների փուլում են»
ՀՀ ՊՆ Պաշտպանական Ազգային հետազոտական համալսարանի գիտության գծով պետի տեղակալ Բենիամին Պողոսյանի ելույթը ՀԱՊԿ երրորդ Մոդել-կոնֆերանսի լիագումար նիստում:
«Այս համաժողովն էական նշանակություն ունի Հայաստանի Հանրապետությունում ՀԱՊԿ գործունեության հիմնական ուղղությունների վերաբերյալ տեղեկատվության տարածման գործում: Կարևոր է այն հանգամանքը, որ նշված համաժողովին մասնակցում են ուսանողներ և ասպիրանտներ ՀԱՊԿ անդամ-պետություններից: Տվյալ փաստը նպաստում է հատկապես երիտասարդության շրջանում կազմակերպության խնդիրների և գործունեության մեխանիզմների վերաբերյալ գիտելիքների ձևավորմանը: Ներկայումս միջազգային և տարածաշրջանային անվտանգության համակարգերը բարդ փոփությունների փուլում են:
Տեղի է ունենում նոր կենտրոնների ձևավորման ինտենսիվ գործընթաց: Չինաստանը, Ռուսաստանը, Հնդկաստանը, Ճապոնիան, Բրազիլիան և այլ պետություններ գնալով մեծացնում են իրենց դերը միջազգային հարաբերություններում: Տվյալ միտումները հատկապես նկատելի են համաշխարհային տնտեսության ոլորտում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծված միջազգային ֆինանսական ինստիտոտւտներին` Համաշխարհային բանկ, Արժույթի միջազգային հիմնադրամ, զուգահեռ ձևավորվեց և աստիճանաբար զգալի քշիռ են ձեռք բերում նոր կառույցներ՝ Ասիական ենթակառուցվածքների ներդրումների բանկը, Նոր զարգացման բանկը: Նշված գործընթացները տնտեսական և ֆինանսական միջազգային կենտրոնի` ԱՄՆ-ից և Արևմտյան Եվրոպայից դեպի Ասիա տեղափոխման հետևանքն է, ինչ առաջիկա տսանամյակներում էական ազդեցություն է թողնելու համաշխարհային ֆինանսական համակարգի կառուցվածքի և կառավարման վրա:
Միջազգային հարաբերություններում ԱՄՆ-ի` հեգեմոն դերի նվազման և նոր աշխարհակարգի ձևավորման պայմաններում տարբեր տարածաշրջաններում նկատվում է անկայունության աճ: Տարածաշրջանային մակարդակում սեևռվում է գերիշխանության համար պայքար: Ընդ որում, այն հաճախ ստանում է զինված հակամարտությունների տեսք: Գլոբալ նոր աշխարհակարգի ձևավորման գործընթացի պայմաններում էականորեն նվազել է տարածաշրջանային տիրությունների միջև հակադրությունները զսպող միջազգային գործիքակազմի ռեսուրսները: Տվյալ հանգամանքն առավել ակնառու է Մերձավոր Արևելքում, որտեղ վերջին 7 տարիների ընթացքում առաջատար պետությունների` Թուրքիայի, Իրանի, Սաության Արաբիայի, Կաթարի, Իսրայելի միջև ընթանում է կոշտ պայքար տարածաշրջանում գերիշխող դիրք ձեռք բերելու համար: Նշված պայքարում օգտագործվում են տարբեր մեթոդներ, այդ թվում ոչ կանոնավոր զինված խմբավորումների ձևավորում և օգտագործում:
Տարածաշրջանային անվտանգության նոր համակարգի ձևավորման էպիկենտրոնում է Սիրիան, որին առնվազն մի քանի տասնամյակ կպահանջվի սոցիալ-տնտեսական զարգացվածության առումով 2010 թվականին հասնելու համար:
Հարավային Կովկասը ևս զերծ չէ վերոնշված գործընթացներից: Մեր տարածաշրջանում գերիշխող դիրք ունի և առնվազն առաջիկա տասնամյակի ընթացքում շարունակելու է մնալ Ռուսաստանը: Միևնույն ժամանակ, Հարավային Կովկասում շռայլում են Թուրքիան, Իրանը, իսկ արտատարածաշրջանային ուժերից` ԱՄՆ-ը, Չինաստանը: Տարածաշրջանում ներկայացված են նաև Եվրոպական միությունն իր «Արևելյան գործընկերություն» ծրագրով, և ՆԱՏՕ-ն իր Անհատական համագործակցության գործողությունների ծրագրով:
Հարավային Կովկասը կարևոր նշանակություն ունի ինչպես Իրանին և Թուրքիային սահմանակից լինելու, այնպես էլ Կասպիի ավազանի օգտակար հանածոները դեպի Եվրոպա արտահանելու տարանցիկ հնարավորությունների տեսանկյունից:
Անկախությունից ի վեր Հայաստանի Հանրապետությունը ջանքեր է գործադրում հավասարակշիռ արտաքին քաղաքականություն իրականացնելու համար, Ռուսաստանի հետ ռազմավարական դաշնակցությանը զուգահեռ փորձելով հարաբերություններ զարգացնել նաև ԱՄՆ-ի, Եվրամիության, ՆԱՏՕ-ի, իսկ վերջին տարիներին նաև Չինաստանի հետ: Միևնույն ժամանակ ակնհայտ է, որ Ադրբեջան-Թուրքիա ռազմավարական դաշինքի առկայության, և վերջինիս կողմից Հայաստանի և Արցախի հանրապետությունների դեմ իրականացվող բացահայտ թշնամական քաղաքականության պայմաններում Հայաստանն իրեն չի կարող թույլ տալ այդ դերակատարների հետ հարաբերությունների հետագա զարգացման նպատակով վտանգել Ռուսաստանի հետ իր ռազմավարական դաշինքը:
Տարածաշրջանում ոչ մի ուժ ի վիճակի չէ, կամ չի ցանկանում Հայաստանի Հանրապետությանը տրամադրել անվտանգության` իրավական ուժ ունեցող գործիքներ, ինչպիսիք Հայաստանն ունի Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունների և ՀԱՊԿ-ին անդամակցության շնորհիվ:
Մեր կարծիքով, տեսանելի ապագայում Հայաստանի Հանրապետության արտաքին և անվտանգային քաղաքականության հիմքում շարունակելու է դրված լինել Ռուսաստանի հետ ռազմավարական դաշիքնի ծավալումն ու ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում արդյունավետ համագործակցության ընդլայնում»:
Հիշեցնենք, որ 2018թ. օգոստոսի 17-ից 21-ը ք. Ծաղկաձորում (ՀՀ) անցկացվել է «Հանրային դիվանագիտության կենտրոն»-ի կողմից կազմակերպված, արդեն ավանդական դարձած ՀԱՊԿ երրորդ մոդել-կոնֆերանսը` Ա. Գորչակովի անվան հանրային դիվանագիտության աջակցության հիմնադրամի, Հայաստանում Գիտության և մշակույթի ռուսաստանյան կենտրոնի և Հայ-Ռուսական (Սլավոնական) համալսարանի Քաղաքագիտության ամբիոնի օժանդակությամբ:
«Հանրային դիվանագիտության կենտրոն»