Ե՞րբ կփակվի հայ-իրանական սահմանը
Հայ-ամերիկյան համաձայնագրի իրական նպատակները:
Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.
«Արդեն հեռավոր թվացող տարիներին՝ 2017-18-19 թվականներին պաշտոնական Վաշինգտոնի ներկայացուցիչները մի շարք թեզեր հնչեցրեցին, որոնք բացահայտում են 2025 թվականի հունվարի 14-ին Վաշինգտոնում ստորագրված հայ-ամերիկյան խարտիայի իրական պատճառները: 2018 թվականի աշնանն ԱՄՆ նախագահի՝ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնը այցելեց Երևան և ՀՀ մայրաքաղաքում հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը մտադիր է «շատ ուժեղ սեղմել Իրանին»։ «Ակնհայտ է, որ մենք չենք ցանկանում վնասել մեր ընկերներին գործընթացի ընթացքում։ Հետևաբար, ես կարծում եմ, որ Հայաստանի և ԱՄՆ կառավարությունների միջև խոսակցությունը շատ կարևոր կլինի։ Բայց, ինչպես ես ասացի Փաշինյանին, մենք շատ ակտիվ կկիրառենք պատժամիջոցներ (Իրանի դեմ — Բ.Մ.)։ Մենք պատրաստվում ենք զսպել Իրանին», — ասել էր Բոլթոնը։
Իսկ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության հարցերով խորհրդի (American Foreign Policy Council) ավագ վերլուծաբան Սթիվեն Բլենքի կարծիքով, որը նա հնչեցրել էր 2019 թվականին, Հայաստանի և Իրանի հարաբերությունների խորացումը չի համապատասխանում Երևանի շահերին, քանի որ վնասում է հայ-ամերիկյան հարաբերություններին։ (Նա այն փորձագետն է, որը 2017 թվականից կոչ է անում վերանայել Երևանի հարաբերությունները Մոսկվայի և Թեհրանի հետ՝ հօգուտ ԱՄՆ շահերի):
Եկեք վերադառնանք 2025 թվական։ Հայ-ամերիկյան պայմանագրի ստորագրման հանդիսավոր արարողության ժամանակ ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը հայտարարեց, որ առաջիկա շաբաթներին Հայաստան կժամանի մաքսային և սահմանային անվտանգության հարցերով ԱՄՆ խումբը՝ աշխատելու հայ գործընկերների հետ՝ զարգացնելու սահմանային անվտանգության ներուժը։
Սա հենց այն հիմնական դրույթներից մեկն է, որը հետաքրքրում է ԱՄՆ-ին ստորագրված փաստաթղթում։ Իրականում մեր աչքի առջև տեղի ունեցավ հայ-իրանական սահմանի վերահսկողության անցում։ Հավանաբար, շուտով ամբողջական վերահսկողությունը կանցնի ԱՄՆ-ին, ինչը «Բոլթոնի պլանի» դրսևորումն է։ ԱՄՆ-ը փաստացի նաև հայկական սահմանով «կսեղմի Իրանին»։ Ստանալով վերահսկողություն հայ-իրանական սահմանի նկատմամբ՝ պաշտոնական Վաշինգտոնը սկսելու է Հայաստանում, այդ թվում՝ հայ-թուրքական սահմանի համապարփակ վերահսկողություն ձեռք բերելու գործընթացը։ Ավելին, «համապարփակ վերահսկողություն» ասելով, իհարկե, նկատի ունենք մաքսային հսկողություն բոլոր հնարավոր կետերում, ինչն ի վերջո կազդի ինչպես Հայաստանի Հանրապետության տնտեսական անվտանգության, ինչպես հարևան Իրանի ու Վրաստանի, այնպես էլ ԵԱՏՄ-ի հետ տնտեսական համագործակցության հնարավորության վրա։
Ավելին, ամերիկացիների կողմից հայկական սահմանի նկատմամբ վերահսկողությունն անհնարին կդարձնի պաշտպանական արդյունաբերության ոլորտում ՀՀ համագործակցությունը ոչ միայն Ռուսաստանի Դաշնության կամ ՀԱՊԿ-ի, այլև Իրանի և ընդհանրապես ցանկացած երկրի հետ, որի հետ ԱՄՆ-ը կարող է խնդիրներ ունենալ: Մնում է միայն մեկ հարցի պատասխանել՝ ո՞ւմ է դա ձեռնտու։ Ո՞ւմ է պետք Հայաստանը, որն անգամ իր սահմանները չի վերահսկում իրեն զենք մատակարարելու համար։ Պատասխանն ակնհայտ է՝ Ադրբեջանին և Թուրքիային։ Ուրեմն խնդիրը միայն Իրանի հետ սահմանի վերահսկողությունը չէ… Հարցն ավելի բարդ է։ Հնարավոր է, որ Իրանում այս ամենի հետ խնդիրներ չունեն, քանի որ վերջերս Թեհրանի պաշտոնական ներկայացուցիչները հայտարարեցին, որ «Իրանն ու Ռուսաստանը Կովկասում դաշնակիցներ չեն»։ Թվում է, որ նույնիսկ Թեհրանում կան մարդիկ, որոնք պաշտպանում են «Բոլթոնի պլանը»…
Իրականում ազնիվ լինելու համար պետք է նշել ամերիկացիների աշխատանքի որակը՝ հայկական կողմը նախ կորցրեց վերահսկողությունը իրանական սահմանի արցախյան հատվածում, հետո կորցրեց Գորիս-Կապան ճանապարհը, թողնելով միայն մեկ ոչ այնքան հուսալի երթուղի։ Հետո Հայաստանը հանեց ռուս սահմանապահներին Իրանի հետ սահմանային անցակետից, և հաջորդ տրամաբանական քայլը պետք է լինի ռուս սահմանապահների ամբողջական վտարումը հայ-իրանական սահմանից։Սա իր հերթին լեգիտիմացնում է հետևյալ հարցը՝ երբ է փակվելու Իրանի հետ սահմանը: Սիրիայի կորստից, «Հեզբոլլահ»-ի «գլխատումից», Լիբանանում «ԱՄՆ-ի կողմնակից» նախագահ ընտրելուց հետո, ինչպես նաև Էբրահիմ Ռայիսիի և Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանի անսպասելի մահից հետո, հավանաբար, հերթը հասավ նաև Իրան-Հայաստան սահմանին։
Մտածե՛ք այդ մասին…»։